Zawarcie małżeństwa jest aktem wywołującym szereg skutków prawnych, na gruncie prawa rodzinnego, cywilnego i spadkowego. Dlatego zarówno zawarcie małżeństwa jak i jego rozwiązanie jest szczegółowo uregulowane w przepisach prawa.
I tak rozwiązać małżeństwo można jedynie przez rozwód. Pominąć należy w tej chwili inne sposoby unicestwienia tego stosunku prawnego jak np. unieważnienie małżeństwa. Rozwód może być orzeczony tylko przez sąd. Nie ma możliwości dokonania takiej czynności w innym trybie np. w Urzędzie Stanu Cywilnego czy u notariusza. Do wszczęcia postępowania sądowego konieczne jest napisanie pozwu i złożenie go we właściwym sądzie okręgowym.
Sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli między małżonkami nie nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Trwały i zupełny rozkład pożycia oznacza to, iż małżonków nie łączy już więź fizyczna, ekonomiczna i przede wszystkim uczuciowa. Nie ma przy tym już żadnych szans na odbudowę relacji małżeńskich. Na marginesie dodać należy, że jeżeli rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny, ale nie jest trwały można domagać się orzeczenia separacji. Aby stwierdzić, że między małżonkami nie ma już żadnych więzi przeprowadza się postępowanie dowodowe, w tym przede wszystkim przesłuchuje się małżonków, ale również przeprowadza się inne dowody np. przesłuchanie świadków.
Sąd nie może, mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, orzec rozwodu, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Ocena czy rozwód małżonków wpływa negatywnie na dobro dziecka musi być dokonywana indywidualnie w każdej sprawie. Nie można wskazać katalogu sytuacji, które uniemożliwiałby wydanie wyroku rozwodowego. Przykładowo mogą wystąpić sytuacje kiedy rozwód będzie zgodny z dobrem dziecka np. gdy jeden z małżonków jest uzależniony od alkoholu.
Sąd nie może również orzec rozwodu jeżeli byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W tej sytuacji również nie sposób wskazać zbioru sytuacji, które uniemożliwiają wydanie wyroku rozwodowego. Jedynie przykładowo wskazać można, iż ciężka choroba małżonka i żądanie orzeczenie rozwodu przez małżonka zdrowego mogłaby być uznana za sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje również, że rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Zasadniczo sąd zobowiązany jest do zbadania, który z małżonków jest winny rozkładu małżeństwa. W tym celu przeprowadza się, z reguły czasochłonne, postępowanie dowodowe. Aby sąd nie orzekał o winie, małżonkowie muszą złożyć w formie ustnej bądź pisemnej wnioski o nieorzekanie przez sąd o winie. Żądanie to musi być jednoznaczne i jest wiążące dla sądu.
Często dochodzi do sytuacji, w której małżonek niewinny rozkładowi pożycia zgadza się na rozwód bez orzekania o winie, aby jak najszybciej zakończyć postępowanie. Nieorzekanie o winie niewątpliwie przyspiesza proces jednakże złożenie takiego wniosku wymaga rozwagi i namysłu. Nieorzekanie o winie wywołuje skutki w zakresie obowiązków alimentacyjnych między byłymi małżonkami oraz w zakresie rozdziału kosztów procesu. Jak wskazuje się w doktrynie prawa rodzinnego może być także nieobojętne przy orzekaniu o władzy rodzicielskiej.
