W polskim systemie prawnym instytucja wydziedziczenia pozwala spadkodawcy na pozbawienie prawa do zachowku, osób do zachowku uprawnionych z mocy ustawy. Wydziedziczony zostaje potraktowany tak samo jak osoba, która nie dożyła chwili otwarcia spadku.
Chcąc pozbawić określoną osobę prawa do zachowku, należy w testamencie zawrzeć oświadczenie o jego wydziedziczeniu. Tylko w takiej sytuacji, określona osoba nie będzie w żadnym zakresie uczestniczyła w podziale majątku po spadkodawcy w przyszłości. Przy czym wydziedziczenie może nastąpić tylko w ważnie sporządzonym testamencie, nieważność testamentu w całości zawsze powoduje nieważność wydziedziczenia, dlatego tak ważnym jest jego prawidłowe sporządzenie. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać wprost z treści testamentu i być przyczyną rzeczywistą.
Analizując konkretną sprawę i chcąc jednoznacznie ustalić, czy możliwe jest wydziedziczenie należy sięgnąć do przepisów Kodeksu cywilnego. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia określona w w/w pkt 1) ( uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego) wymaga łącznego spełnienia trzech przesłanek: a) sprzeczności postępowania z zasadami współżycia społecznego; b) uporczywości takiego postępowania; c) dezaprobaty spadkodawcy.
Zgodnie z w/w pkt 2 (względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci), wydziedziczenie może być uzasadnione dopuszczeniem się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Istotnym jest, iż na użytek wydziedziczenia nie jest jednak konieczne skazanie uprawnionego do zachowku za dane przestępstwo prawomocnym wyrokiem karnym. Popełnienie przestępstwa może być ustalane w postępowaniu cywilnym, jednakże sąd jest związany wyrokiem karnym w granicach art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego.
Natomiast przyczyna wydziedziczenia wymieniona w w/w pkt 3 (uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych) polega na uporczywym niedopełnianiu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Zachowanie uprawnionego do zachowku odnosi się do osoby spadkodawcy i dotyczy niedopełniania obowiązków rodzinnych względem niego. Do pojęcia uporczywego zaniedbywania wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. obowiązku opieki nad spadkodawcą) mieści się takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Decydując się na wydziedziczenie na w/w podstawie powinno się w testamencie uzasadnić, iż wydziedziczenie określonej osoby (np. syna) następuje wskutek uporczywego nie dopełniania obowiązków rodzinnych (np. względem matki), w tym nie utrzymywania kontaktów, nawet telefonicznych. Istotną okolicznością może być także okoliczność, że np. od wielu lat w żadnym zakresie matka nie może liczyć na wsparcie ze strony syna. Niewątpliwie fakt, że syn w ogóle nie interesuje się swoją matką, stanem jej zdrowia, sytuacją materialną, czy też zdrowotną, świadczy o zawinionym, uporczywym uchylaniu się od obowiązków rodzinnych.
Pamiętać należy, iż powyższe przyczyny wydziedziczenia odnoszą się do osób świadomie działających. Tym samym nie można wydziedziczyć osoby, która z powodu wieku lub stanu psychicznego nie jest w stanie świadomie albo swobodnie podejmować decyzje i wyrażać swoją wolę, w tym kierować swoim postępowaniem.
Czym jest wydziedziczenie? (pozbawienie uprawnienia do zachowku)
Data publikacji:
