Prywatny akt oskarżenia – reprezentowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego
W polskiej procedurze karnej wyróżnić można dwa tryby postępowania – publicznoskargowy oraz prywatnoskargowy. W pierwszym z nich inicjatorem wszczęcia postępowania karnego wobec sprawcy jest prokurator bądź inny oskarżyciel publiczny, zaś w drugim – pokrzywdzony. Ten ostatni nie musi występować samodzielnie i może być reprezentowany przez pełnomocnika procesowego, a więc adwokata bądź radcę prawnego.
Prywatny akt oskarżenia – podstawy prawne
Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
Kategoria przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, wskazana jest w Kodeksie karnym. Należą do nich :
- lekkie uszkodzenie ciała (art. 157 § 2 w zw. z art. 157 § 4 k.k.),
- nieumyślne uszkodzenie ciała, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż siedem dni (art. 157 § 3 w zw. z art. 157 § 4 k.k.),
- zniesławienie (art. 212 § 1 i 2 w zw. z art. 212 § 4 k.k.),
- zniewaga (art. 216 § 1-3 w zw. z art. 216 § 5 k.k.),
- naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 i 2 w zw. z art. 217 § 3 k.k.).
Prywatny akt oskarżenia – wszczęcie postępowania
Pismem procesowym wszczynającym postępowanie prywatnoskargowe jest prywatny akt oskarżenia. Ponieważ pokrzywdzony, w przeciwieństwie do Prokuratora, nie dysponuje umiejętnościami o charakterze profesjonalnym, jego wymogi formalne zostały przez ustawodawcę ograniczone do absolutnego minimum.
Prywatny akt oskarżenia musi spełniać podstawowe wymogi pisma procesowego, a więc zawierać oznaczenie organu, do którego pismo jest kierowane oraz sprawy, której dotyczy, oznaczenie oraz adres podmiotu wnoszącego pismo, datę i podpis podmiotu wnoszącego pismo.
Poza powyższym, prywatny akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.
Ponadto, wraz z aktem oskarżenia, oskarżyciel prywatny musi przedstawić dowód wpłacenia odpowiedniej kwoty do kasy sądu, służącej pokryciu zryczałtowanej równowartości wydatków w postępowaniu karnym. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego, wysokość tej opłaty wynosi 300 zł.
Jeżeli prywatny akt oskarżenia dotknięty jest brakami o charakterze formalnym, wówczas Sąd wzywa się osobę, od której pochodzi prywatny akt oskarżenia, do ich uzupełnienia w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma w tej sprawie. Niezastosowanie się do tego wezwania powoduje, że wniesienie prywatnego aktu oskarżenia stanie się nieskuteczne, a więc nie wywoła żadnych następstw prawnych. Z kolei właściwe uzupełnienie wad aktu, wywołuje skutki procesowe z dniem jego pierwotnego wniesienia.
Podkreślenia wymaga fakt, iż brak uiszczenia zryczałtowanych wydatków postępowania również stanowi brak formalny, dający podstawę do uznania prywatnego aktu oskarżenia za bezskuteczny.
Akt oskarżenia wnosi się bezpośrednio do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. W sprawach z oskarżenia prywatnego co do zasady właściwy rzeczowo jest sąd rejonowy, natomiast właściwość miejscową, czyli to który sąd rejonowy powinien zając się sprawą, wyznacza co do zasady miejsce popełnienia przestępstwa.
Skuteczne wniesienie do sądu prywatnego aktu oskarżenia przerywa bieg terminu przedawnienia karalności przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego. Należy pamiętać, że wynosi on rok od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie więcej jednak niż 3 lata od czasu jego popełnienia. W razie wszczęcia w tym okresie postępowania przeciwko osobie, wydłuża się on jeszcze o 5 lat od zakończenia okresu poprzedniego, przy czym liczymy go od zakończenia rocznego okresu od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa pod warunkiem, że przed upływem okresu przedawnienia karalności pokrzywdzony wniósł akt oskarżenia do sądu lub złożył skargę na Policji, co oznacza wszczęcie postępowania przeciwko osobie.
Pokrzywdzony, zamiast wnoszenia do sądu prywatnego aktu oskarżenia, może ograniczyć się do złożenia pisemnej lub ustnej skargi na Policji, która nie stanowi zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Z tego rodzaju narzędzia pokrzywdzony może skorzystać, gdy nie jest w stanie spełnić warunków, jakimi musi legitymować się prywatny akt oskarżenia, na przykład, gdy nie posiada danych o sprawcy przestępstwa.
Prywatny akt oskarżenia – aspekty procesowe
Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów uważane jest za odstąpienie od oskarżenia.
Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika, a więc adwokata lub radcę prawnego. W takim wypadku pełnomocnik może samodzielnie reprezentować interesy procesowe ustanawiającego.
Podkreślić trzeba, iż pełnomocnik – adwokat bądź radca prawny - odgrywać może bardzo istotną rolę, już na etapie sporządzania prywatnego aktu oskarżenia, przede wszystkim w zakresie strategii prowadzenia sprawy, odpowiedniego opisu czynu zarzucanego oskarżonemu, formułowania wniosków dowodowych oraz zachowania formalnych wymogów aktu oskarżenia.
Zgodnie z tezą Sądu Najwyższego „Istotną rolę przy odpowiednim opisie czynu może spełniać nieobligatoryjna pomoc profesjonalnego prawnika, ponieważ jego udział w sporządzaniu prywatnego aktu oskarżenia pozwoli sądowi orzekającemu zyskać pewność co do intencji oskarżyciela prywatnego i rzeczywistego stanu faktycznego” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2015 r., IV KK 3/15, LEX nr 1666903).
Biorąc powyższe pod uwagę, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej Kancelarii Adwokackiej i adwokata, aby uniknąć kosztownych błędów i zwiększyć swoje szanse na wygranie sprawy.
