Zachowek – co to takiego?
Zachowek jest prawną formą ochrony interesów części spadkobierców ustawowych, czyli z reguły osób najbliższych spadkodawcy. Inaczej mówiąc to suma pieniężna, którą osoby te powinny otrzymać od spadkodawcy za jego życia w formie darowizny lub po jego śmierci od obdarowanego bądź spadkobiercy testamentowego.
Zachowek jest zatem sposobem ustawowego zabezpieczenia tych osób w sytuacji, gdy spadkobierca na skutek sporządzenia testamentu bądź dokonania za życia darowizn na rzecz innych osób, pozbawił ich należnego im udziału w spadku bądź zapisu.
Komu należy się zachowek?
Zachowek należy się, tylko osobom spokrewnionym ze zmarłym to jest jego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom, a także dalszym zstępnym w sytuacji braku ich wstępnych.
Natomiast zachowek nie należy się osobom wydziedziczonym przez spadkodawcę, spadkobiercom, którzy odrzucili spadek lub zrzekli się dziedziczenia, małżonkowi po orzeczeniu rozwodu bądź separacji jak i małżonkowi spadkodawcy, co do którego spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy.
Zachowek po dziadkach
Prawu do zachowku przysługuje wnukom jedynie w sytuacji, gdy są uprawnione do dziedziczenia bezpośrednio po dziadkach. Taka sytuacja występuje w sytuacji, gdy rodzic zmarł przed dziadkami (swoimi rodzicami).
Zachowek ile procent (% proc.) należy się uprawnionemu?
Podstawową zasadą jest, iż zachowek wynosi ½ (50%) udziału spadkowego, który przysługiwałby uprawnionemu w razie dziedziczenia ustawowego. Wyjątkiem jest sytuacja gdy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, w takich sytuacjach zachowek wynosi 2/3 (66%) wartości udziału spadkowego.
Przykładowo, w sytuacji gdy spadkodawca w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim oraz posiadał troje pełnoletnich dzieci, a w testamencie powołał do spadku znajomą z pracy, każdemu ze spadkobierców należy się od owej koleżanki zachowek wynoszący 1/8 (12,5%) udziału spadkowego. Gdyby nie sporządzono testamentu, każda z ww. osób byłaby bowiem uprawniona udziału w spadku wynoszącym ¼ zatem 1/4*1/2=1/8.
Zachowek dla rodzeństwa po bracie i siostrze
Z uwagi na treści art. 991 Kodeksu cywilnego (Kc.) spośród spadkobierców ustawowych osobami uprawnionymi do zachowku są jedynie zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Z uwagi na powyższe, ani brat, ani siostra, nie są uprawnieni do zachowku po swoim rodzeństwie. Przykładowo jeżeli spadkodawczyni w chwili śmierci nie pozostawała w związku małżeńskim, nie żyli jej rodzice i nie miała dzieci, a w drodze testamentu powołała do dziedziczenia swojego partnera, to rodzeństwu nie należy się zachowek, mimo że w gdyby nie sporządzono testamentu, rodzeństwo byłoby powołane do dziedziczenia ustawowego.
Jak obliczyć wysokość zachowku?
Należy wyliczyć wysokość udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku. Następnie należy obliczyć tzw. substrat zachowku, czyli wartość majątku spadkowego pomniejszoną o długi spadkowe z doliczeniem ewentualnych darowizn dokonanych przez spadkodawcę.
Zachowek przedawnienie – zachowek ile lat?
Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu bądź w przypadku roszczenie przeciwko osobie obowiązanej z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny, z upływem lat 5 od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.
Jak uniknąć zapłaty zachowku?
Jednym ze sposobów uniknięcia zapłaty zachowku jest zawarcie przez spadkodawcę w testamencie odpowiednich postanowień spadkowych polegających na wydziedziczeniu osoby uprawnionej do zachowku.
Kodeks cywilny wskazuje jednak sytuacje kiedy takie wydziedziczenie jest prawnie dopuszczalne. Są to uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci oraz uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Dla skuteczności wydziedziczenia konieczne jest wskazanie w testamencie jego przyczyn, a przyczyny te oczywiście muszą być prawdziwe.
Przy sporządzeniu pozwu o zachowek oraz w trakcie postępowania sądowego warto skorzystać z pomocy Kancelarii Adwokackiej Adwokata Mateusza Horyza. Reprezentujemy klientów z różnych miejsc w Polsce i z za granicy, w szczególności z Kalisza, Krotoszyna i Ostrzeszowa.
