Prócz klasycznych instrumentów prawa spadkowego istnieją rozwiązania pozwalające przekazać bliskim część środków zgromadzonych w banku poza postępowaniem spadkowym. Jednym z nich jest tzw. dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, uregulowana w art. 56 Prawa bankowego.
To praktyczne narzędzie, ale obwarowane określonymi ograniczeniami. Warto wiedzieć, kto może być beneficjentem takiej dyspozycji, jak wysoka może być wypłata i dlaczego te środki nie wchodzą do masy spadkowej.
Na czym polega dyspozycja bankowa na wypadek śmierci?
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci to pisemne polecenie posiadacza rachunku bankowego (oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub lokaty terminowej), aby po jego śmierci bank wypłacił określoną kwotę wskazanym osobom.
Kto może być uprawniony:
-
małżonek,
-
zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
-
wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
-
rodzeństwo.
Nie można więc wskazać np. przyjaciela czy partnera życiowego, jeśli nie łączy go z posiadaczem rachunku więź rodzinna wymieniona w ustawie.
Limit kwoty – ile można wypłacić?
Wysokość wypłaty jest ograniczona, aby dyspozycja nie zastępowała dziedziczenia. Maksymalna suma wszystkich wypłat (niezależnie od liczby wydanych dyspozycji) nie może przekroczyć 20-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez nagród z zysku, ogłaszanego przez GUS za miesiąc poprzedzający śmierć posiadacza rachunku. Przykład: jeśli przeciętne wynagrodzenie wynosi 8 000 zł, limit dyspozycji to 160 000 zł.
Kolejność dyspozycji – co jeśli jest ich kilka?
Możesz zmienić lub odwołać dyspozycję w dowolnym momencie. Gdy posiadacz rachunku wydał kilka poleceń, a ich łączna suma przekracza ustawowy limit, pierwszeństwo ma ta wydana najpóźniej.
W praktyce wcześniejsze dyspozycje są bezskuteczne w zakresie przekraczającym limit. Jeśli bank wypłaci środki ponad limit, osoby, które je otrzymały, muszą zwrócić nadwyżkę spadkobiercom.
Czy wypłata wchodzi do spadku?
Kwota wypłacona z dyspozycji nie wchodzi do masy spadkowej.
Oznacza to, że:
-
pieniądze nie są dzielone między wszystkich spadkobierców,
-
nie uwzlędnia się przy obliczaniu zachowku,
-
środki trafiają bezpośrednio do wskazanych osób, z pominięciem procedury spadkowej.
Dzięki temu beneficjenci szybciej uzyskują dostęp do środków, bez oczekiwania na zakończenie postępowania spadkowego.
Skutki podatkowe i ograniczenia
Dyspozycja dotyczy wyłącznie rachunków prowadzonych w bankach krajowych. Nie obejmuje rachunków maklerskich ani innych form inwestycji. W większości przypadków wypłata środków z dyspozycji nie podlega podatkowi dochodowemu, ale warto upewnić się, czy nie powstaje obowiązek podatkowy w indywidualnej sytuacji.
Przykład w praktyce
Pani Anna posiadała rachunek oszczędnościowy i złożyła dyspozycję, wskazując syna jako beneficjenta. Po jej śmierci bank wypłacił środki bez oczekiwania na zakończenie postępowania spadkowego. Dzięki temu syn mógł szybko pokryć koszty pogrzebu i bieżące zobowiązania.
Zalety i ograniczenia dyspozycji
Zalety:
-
szybki dostęp do części środków po śmierci posiadacza rachunku,
-
brak konieczności prowadzenia postępowania spadkowego,
-
brak obowiązku dzielenia kwoty między wszystkich spadkobierców.
Ograniczenia:
-
tylko najbliższa rodzina może być wskazana,
-
obowiązuje limit wypłat,
-
rozwiązanie nie zastępuje testamentu.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci to prosty sposób na przekazanie bliskim części środków finansowych poza postępowaniem spadkowym. Warto jednak pamiętać o limitach, kręgu osób uprawnionych i ewentualnych konsekwencjach podatkowych. Dobrze sporządzona dyspozycja może ułatwić rodzinie dostęp do pieniędzy i zmniejszyć formalności po śmierci posiadacza rachunku.
